اهداف طرح ایجاد اقلیم سنی در عراق

علیرضا تقوی نیا:
پس از شکل گیری نظام سیاسی جدید در عراق، طایفه سنی این کشور و شیخ نشین های حاشیه خلیج فارس که بیشترین نقش را در تحریک آمریکا جهت براندازی صدام داشتند، دچار یک سرخوردگی جدی شدند.

علت این یاس نیز انتظار آنان از حکومت جدید بود که کاملا مخالف امیال آنان رقم خورد و قدرت سیاسی فائقه عراق پس از قرن ها به دست شیعیان نزدیک به ایران افتاد.

از آنجا بود که تلاش جهت تقسیم عراق به 3 اقلیم شیعی، سنی و کردی صورت گرفت.

در ظاهر هدف از تقسیم عراق کم کردن مشکلات بود زیرا هر 3 منطقه منابع نفتی خاص خود را داشتند و می توانستند امور خود را با درآمدهای آن اداره کنند.

لکن این طرح به شدت مورد مخالفت اکثریت شیعی عراق و برخی کشورهای منطقه از جمله ایران قرار گرفت و عملا منتفی گردید.

واقعیت آن بود که اگر هر گونه ساختار سیاسی که اندکی اصول دموکراسی در آن رعایت می گردید در عراق آن سال ها شکل می گرفت، بی شک عمده قدرت به شیعیان می رسید.

زیرا این طایفه حدود 65 درصد جمعیت عراق را تشکیل می دهد لکن در نظام سیاسی سابق حداقل سهم را از قدرت کسب کرده بود.

از اینجا بود که عشایر سنی که در سال 2003 به طرفه العینی قدرتشان سلب شده و منافعشان مخدوش، نارضایتی شدیدی از دولت های ابراهیم جعفری و نوری مالکی پیدا کنند و خواهان تشکیل اقلیم سنی گردند .

از سوی دیگر کردها نیز که همواره آرزوی تشکیل دولت مستقل کردی را در ذهن می پرورانیدند، آمادگی کاملی جهت اجرای این پروژه داشتند.
اما به دلایلی که در بالا اشاره شد این طرح به مرحله اجرا نرسید‌.

از سال 2014 با تشکیل خلافت داعش تمام استان های سنی(جز بغداد) توسط داعش تصرف شد. البته بهتر است گفته شود اکثریت مردم این مناطق و شیوخ عشایر اهل تسنن ناراضی که با بعثی ها همپیمان بودند، داعش را نماینده خود دانسته و بدون خونریزی آنچنانی شهرها را تسلیم ساختند‌.

کردها نیز از این وضع مشعوف بودند، چرا که با تصرف اقلیم سنی توسط داعش، عراق خود به خود به 3 قسمت تجزیه شده و آرزوی آنان محقق می گردید اما هنگامی شبه نظامیان خلافت به سوی اربیل یورش بردند متوجه اشتباه راهبردی خود گردیده و از ایران و آمریکا کمک خواستند که به گفته مسعود بارزانی، عملا آمریکا هیچ تلاشی جهت نجات آنان صورت نداد.

از شواهد و قرائن اینگونه بر می آمد که ایالات متحده از وضع چندان ناراضی نبود زیرا شهرهای سنی نشین توسط کاروان های چندهزار خودرویی داعش که در جاده های باریک خرامان صف می بستند و مورد استقبال قرار می گرفتند، یکی پس از دیگری به کنترل در می آمد اما آنها که پیمان امنیتی رسمی با دولت مرکزی عراق داشتند و قادر بودند با استفاده از نیروی هوایی خود کاروان های خلافت خودخوانده را به راحتی نابود کنند، هیچ عکس العملی از خود بروز ندادند.

قصه داعش که البته مفصل است با تلاش های مستشاران ایران، نیروهای حزب الله و گروههای متعدد مردمی عراق پایان پذیرفت.

لکن اخیرا با روی کار آمدن جو بایدن در آمریکا، به صورت جدی برخی جریان های سیاسی عراق مجددا مسئله تشکیل کشور سُنی را مطرح می کنند؛ زیرا رئیس جمهور منتخب آمریکا در گذشته طراح و پیشنهاد دهنده تجزیه عراق به 3 اقلیم بوده است.

در خصوص موفقیت این طرح با توجه به مخالفت های داخلی و خارجی تردید جدی وجود دارد، ولی سوال اینست، تلاش آمریکا در گذشته و حال برای تجزیه عراق با چه هدفی دنبال می شود؟

به اعتقاد نگارنده، آمریکا سعی دارد تا با تقسیم منابع سرشار نفتی عراق در 3 کشور کوچک مانع از شکل گیری یک قدرت بزرگ عربی – اسلامی در غرب آسیا شود.

هدف بعدی که بسیار مهم بوده در بُعد ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک باید مورد بررسی قرار گیرد. تلاش دراز مدت ایالات متحده اینست که ایران و چین نتوانند کریدور تجاری خود را به مدیترانه برسانند و این مسیر الزاما از جغرافیای اهل سنت باید گذر کند و بی شک آنان مانع خواهند شد .

آمریکا و کشورهای عربی مخالف ایران خوب می دانند در صورت برقراری مسیر تجاری تهران – بیروت اولا موقعیت ژئواکونومیکی ایران به عنوان مسیر اصلی شرق به غرب به شدت تقویت می شود و حضور تجاری و نظامی در مدیترانه منافع بلند مدتی برای جمهوری اسلامی به ارمغان خواهد آورد و دوما از لحاظ امنیتی این کریدور یک خطر استراتژیک برای متحد اصلی آمریکا یعنی اسرائیل خواهد بود.

برآوردها نشان میدهد اگر مسیر تهران – بغداد – دمشق – بیروت مورد بهره برداری قرار گیرد ایران می تواند ظرف 24 ساعت نیروی زمینی به مرزهای فلسطین اشغالی اعزام کند و همین امر نگرانی جدی غرب را در پی داشته و بدین سبب در تلاشند تا با حضور نظامی در عراق و تجزیه این کشور به 3 اقلیم، برای همیشه این مسیر را مسدود کنند.

منبع: موسسه مصاف