اهداف طرح ایجاد اقلیم سنی در عراق

عليرضا تقوي نيا:
پس از شکل گيري نظام سياسي جديد در عراق، طايفه سني اين کشور و شيخ نشين هاي حاشيه خليج فارس که بيشترين نقش را در تحريک آمريکا جهت براندازي صدام داشتند، دچار يک سرخوردگي جدي شدند.

علت اين ياس نيز انتظار آنان از حکومت جديد بود که کاملا مخالف اميال آنان رقم خورد و قدرت سياسي فائقه عراق پس از قرن ها به دست شيعيان نزديک به ايران افتاد.

از آنجا بود که تلاش جهت تقسيم عراق به 3 اقليم شيعي، سني و کردي صورت گرفت.

در ظاهر هدف از تقسيم عراق کم کردن مشکلات بود زيرا هر 3 منطقه منابع نفتي خاص خود را داشتند و مي توانستند امور خود را با درآمدهاي آن اداره کنند.

لکن اين طرح به شدت مورد مخالفت اکثريت شيعي عراق و برخي کشورهاي منطقه از جمله ايران قرار گرفت و عملا منتفي گرديد.

واقعيت آن بود که اگر هر گونه ساختار سياسي که اندکي اصول دموکراسي در آن رعايت مي گرديد در عراق آن سال ها شکل مي گرفت، بي شک عمده قدرت به شيعيان مي رسيد.

زيرا اين طايفه حدود 65 درصد جمعيت عراق را تشکيل مي دهد لکن در نظام سياسي سابق حداقل سهم را از قدرت کسب کرده بود.

از اينجا بود که عشاير سني که در سال 2003 به طرفه العيني قدرتشان سلب شده و منافعشان مخدوش، نارضايتي شديدي از دولت هاي ابراهيم جعفري و نوري مالکي پيدا کنند و خواهان تشکيل اقليم سني گردند .

از سوي ديگر کردها نيز که همواره آرزوي تشکيل دولت مستقل کردي را در ذهن مي پرورانيدند، آمادگي کاملي جهت اجراي اين پروژه داشتند.
اما به دلايلي که در بالا اشاره شد اين طرح به مرحله اجرا نرسيد‌.

از سال 2014 با تشکيل خلافت داعش تمام استان هاي سني(جز بغداد) توسط داعش تصرف شد. البته بهتر است گفته شود اکثريت مردم اين مناطق و شيوخ عشاير اهل تسنن ناراضي که با بعثي ها همپيمان بودند، داعش را نماينده خود دانسته و بدون خونريزي آنچناني شهرها را تسليم ساختند‌.

کردها نيز از اين وضع مشعوف بودند، چرا که با تصرف اقليم سني توسط داعش، عراق خود به خود به 3 قسمت تجزيه شده و آرزوي آنان محقق مي گرديد اما هنگامي شبه نظاميان خلافت به سوي اربيل يورش بردند متوجه اشتباه راهبردي خود گرديده و از ايران و آمريکا کمک خواستند که به گفته مسعود بارزاني، عملا آمريکا هيچ تلاشي جهت نجات آنان صورت نداد.

از شواهد و قرائن اينگونه بر مي آمد که ايالات متحده از وضع چندان ناراضي نبود زيرا شهرهاي سني نشين توسط کاروان هاي چندهزار خودرويي داعش که در جاده هاي باريک خرامان صف مي بستند و مورد استقبال قرار مي گرفتند، يکي پس از ديگري به کنترل در مي آمد اما آنها که پيمان امنيتي رسمي با دولت مرکزي عراق داشتند و قادر بودند با استفاده از نيروي هوايي خود کاروان هاي خلافت خودخوانده را به راحتي نابود کنند، هيچ عکس العملي از خود بروز ندادند.

قصه داعش که البته مفصل است با تلاش هاي مستشاران ايران، نيروهاي حزب الله و گروههاي متعدد مردمي عراق پايان پذيرفت.

لکن اخيرا با روي کار آمدن جو بايدن در آمريکا، به صورت جدي برخي جريان هاي سياسي عراق مجددا مسئله تشکيل کشور سُني را مطرح مي کنند؛ زيرا رئيس جمهور منتخب آمريکا در گذشته طراح و پيشنهاد دهنده تجزيه عراق به 3 اقليم بوده است.

در خصوص موفقيت اين طرح با توجه به مخالفت هاي داخلي و خارجي ترديد جدي وجود دارد، ولي سوال اينست، تلاش آمريکا در گذشته و حال براي تجزيه عراق با چه هدفي دنبال مي شود؟

به اعتقاد نگارنده، آمريکا سعي دارد تا با تقسيم منابع سرشار نفتي عراق در 3 کشور کوچک مانع از شکل گيري يک قدرت بزرگ عربي – اسلامي در غرب آسيا شود.

هدف بعدي که بسيار مهم بوده در بُعد ژئوپليتيک و ژئواکونوميک بايد مورد بررسي قرار گيرد. تلاش دراز مدت ايالات متحده اينست که ايران و چين نتوانند کريدور تجاري خود را به مديترانه برسانند و اين مسير الزاما از جغرافياي اهل سنت بايد گذر کند و بي شک آنان مانع خواهند شد .

آمريکا و کشورهاي عربي مخالف ايران خوب مي دانند در صورت برقراري مسير تجاري تهران – بيروت اولا موقعيت ژئواکونوميکي ايران به عنوان مسير اصلي شرق به غرب به شدت تقويت مي شود و حضور تجاری و نظامي در مديترانه منافع بلند مدتي براي جمهوري اسلامي به ارمغان خواهد آورد و دوما از لحاظ امنيتي اين کريدور يک خطر استراتژيک براي متحد اصلي آمريکا يعني اسرائيل خواهد بود.

برآوردها نشان ميدهد اگر مسير تهران – بغداد – دمشق – بيروت مورد بهره برداري قرار گيرد ايران مي تواند ظرف 24 ساعت نيروي زميني به مرزهاي فلسطين اشغالي اعزام کند و همين امر نگراني جدي غرب را در پي داشته و بدين سبب در تلاشند تا با حضور نظامي در عراق و تجزيه اين کشور به 3 اقليم، براي هميشه اين مسير را مسدود کنند.

منبع: موسسه مصاف